حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در خطبه اول نماز عید سعید فطر، ماه رمضان امسال را ماه رمضان غنی و سرشار از معنویت دانستند و مواردی از مصادیق آن را ذکر کردند: «امسال بحمدالله ماه رمضان غنی و سرشار از معنویّتی داشتیم؛ در این ماه رمضان رواج قرآن به طور روشنی محسوس بود؛ تلاوت قرآن، جزءخوانی قرآن، تأمّل در آیات قرآن؛ رواج انفاق و سفره‌های افطار در مساجد، در حرمها، در خیابانها، در مراکز عمومی؛ حضور در مجالس دعا، حضور پُرشور، حضور متراکم ــ بخصوص جوانها ــ در مجالس دعا و مناجات و تضرّع و توسّل، امسال بحمدالله در ماه رمضانی که گذشت کاملاً محسوس بود؛ همه‌ی قشرها با همه‌ی ظواهر در این مراسم شرکت کردند، بهره بردند، دعا کردند، با خدای متعال حرف زدند، از خدا خواستند، به خدای متعال توکّل کردند، بهره‌ی زیادی بردند؛ «هنیئاً لارباب النّعیم نعیمهم».» ۱۴۰۴/۰۱/۱۱حجت‌الاسلام سیدمصطفی حسینی دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور و نماینده ولی فقیه در استان زنجان و دبیر جامعه ایمانی قرآنی عصر کشور به همین مناسبت در یادداشت زیر به تشریح یک نمونه از مصادیق رونق فضای قرآنی در کشور در ماه رمضان اخیر پرداخته است.
رونق قرآنی رمضان ۱۴۰۴ و استمرار نهضت ملی زندگی با آیههاالحمدلله امسال نیز در ماه مبارک رمضان، شاهد رونق روزافزون جلسات قرآن کریم در مساجد، اعتاب مقدسه، بقاع متبرکه و حتی خانه‌های مردم عزیزمان بودیم. برنامه‌های متعددی از جمله برنامه موفق و پرمخاطب «محفل» در رسانه ملی، همراه با دیگر فعالیتهای مبارک قرآنی، فضای فرهنگی کشور را قرآنی‌تر و پرشورتر از سال‌های گذشته ساخت.
در میان این فعالیت‌ها، یکی از برجسته‌ترین جلوه‌های حرکت قرآنی کشور، نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها» بود؛ این نهضت هم‌افزای ملی با مشارکت و تلاش عاشقان قرآن در مجموعه‌های مردمی و حاکمیتی، برای دومین سال پیاپی در ماه مبارک رمضان اجرا شد. به لطف الهی، این نهضت با هدف بلاغ مبین آیات منتخب قرآن کریم و در راستای تحقق فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) شکل گرفت؛ آنجا که ایشان در دیدار با جامعه قرآنی کشور تأکید فرمودند: «باید کاری بکنیم که مفاهیم قرآنی در جامعه اسلامی تبدیل بشود به مسلمات فکری، به رایج‌ترین افکار مشترک و گفتمان‌های عمومی بین همه قشرهای مردم» ۱۳۹۶/۰۲/۰۷ و در دیدار رمضانی امسال با قرآنی‌ها نیز فرمودند: «هزاران عنوان و مطلب و سرفصل در قرآن وجود دارد که این‌ها می‌تواند تبدیل بشود به معارف فکریِ عامه مردم. … [آن وقت] سواد قرآنی مردم بالا می‌رود و آن‌جوری فکر می‌کنند که قرآن دستور داده.» ۱۴۰۳/۱۲/۱۲ نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها» تلاشی است برای پاسخ به این مطالبه بلند رهبر انقلاب که مورد تأیید و تمجید ایشان نیز قرار گرفته است. هدف نهضت این است که با همدلی، همفکری و همکاری همه ظرفیت‌های مردمی و حاکمیتی، آیات منتخب ناظر به موضوعات کاربردی و مورد نیاز امروز نهضت اسلامی، برای عموم افراد جامعه، خصوصاً نوجوانان و جوانان، متناسب با نیاز و سلیقه ایشان به صورت گسترده و مؤثر تبیین گردد، تا آن‌ها را بخوانند، حفظ کنند، بفهمند و در زندگی خود به کار گیرند. به لطف الهی و با همکاری نهادهای مختلف، این حرکت به یک جریان مردمی و ملی تبدیل شده و توانسته است تأثیر قابل‌توجهی در فضای فرهنگی جامعه بگذارد.
مروری کوتاه بر پیشینه نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها»
نخستین گام عملی نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها» با هم‌افزایی دستگاه‌ها و مجموعه‌ّای مردمی قرآنی در ماه رمضان ۱۴۰۳ با عنوان«نگاهی نو به زندگی» و محوریت ۳۰ آیه از قرآن کریم برگزار شد؛ آیه‌هایی که در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» نیز مورد اشاره رهبر انقلاب قرار گرفته بودند. این حرکت، به لطف الهی و با همراهی گسترده نهادهای مردمی و حکومتی، خیلی زود به یک جریان فراگیر فرهنگی در کشور تبدیل شد و مورد تأیید و تحسین رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفت.
ادامه مسیر «زندگی با آیه‌ها» پس از رمضان اول
بر همین اساس بدون وقفه و با پشتیبانی تجربه اجرای گام اول، با رویکرد رفع نواقص و ضعفها و تقویت نقاط قوت، بعد از ماه مبارک رمضان، این نهضت قرآنی ادامه پیدا کرد:
۱. تقویت و تکمیل فرآیند پژوهشی
۲. تداوم تولید محتوا در مناسبت‌های ملی و مذهبی
۳. نوآوری و بهره‌گیری از فناوریهای نو
قله دوم؛ ماه مبارک رمضان ۱۴۰۳-۱۴۰۴
این ۳۰ آیه محور تولیدات مکتوب و رسانه‌ای و فعالیتهای قرآنی ماه مبارک به خصوص جزءخوانی‌ها و مسابقات و فعالیتهای رسانه‌ای همچون شبکه‌های مختلف صداوسیما و برنامه‌های تلویزیونی پرمخاطبی همچون محفل و … قرار گرفت.
با تجربه به دست آمده در گام‌های ابتدایی این حرکت پرخیر و برکت و آسیب‌شناسی به عمل آمده در ماه مبارک دوم سعی شد چند نکته بیشتر مورد نظر و تأکید قرار گیرد:
توجه بیشتر به وجه زندگی‌ساز آیه‌های قرآن کریم
ایجاد یک جریان مستمر و پایدار مردمی
راهبرد تبدیل مخاطبان نهضت به مجریان آن با ایده محوری «محفل زندگی با آیه‌ها» و «سفیران آیه‌ها»
«محفل زندگی با آیه‌ها»: یک چارچوب انعطاف‌پذیر و آسان برای برگزاری محافل قرآنی که شامل پنج بخش اصلی «تبیین، تطبیق، عهد، تلاوت و هم‌خوانی» است. این محافل در هر جمع و دورهمی، از جلسات خانوادگی گرفته تا مساجد و مدارس، قابل برگزاری است.
«سفیران آیه‌ها»: افرادی که از مخاطب صرف فراتر رفته و نقش مجری، تسهیل‌گر و مبلغ آیات قرآن را ایفا می‌کنند. هر سفیر آیه‌ها می‌تواند در فضای خود، اعم از محیط‌های خانوادگی، اجتماعی و مجازی، جریان قرآنی ایجاد کند.
محفل زندگی با آیه‌ها» جلسات قرآن را از یک محفل صرفاً تلاوتی، به بستری برای تدبر و عمل به آیات الهی تبدیل کند. این محفل شامل پنج مرحله کلیدی است:
تبیین معارف آیات متناسب با مخاطب برای درک بهتر مفاهیم قرآنی.
تطبیق آیات با موقعیت‌های روزمره زندگی افراد برای ایجاد ارتباط عملی.
عهد جمعی برای عمل به مفاهیم آیات تا انس با قرآن به تغییر رفتار منجر شود.
تلاوت زیبای آیه برای تثبیت آن در ذهن و قلب افراد.
هم‌خوانی و تکرار آیه برای حفظ آسان‌تر و عمیق‌تر مفاهیم قرآنی.
یکی از زیرساخت‌های مؤثر در تسهیل برگزاری محافل، «سامانه سفیران آیه‌ها» است؛ یک دستیار هوشمند تولید محتوا که امکان شخصی‌سازی محتوا را متناسب با ویژگی‌های مخاطبان فراهم می‌کند. بیش از ۹۵ هزار محتوای شخصی‌سازی‌شده توسط سفیران آیه‌ها در این سامانه تولید شده و این محتواها بیش از ۲۴۶ هزار بازدید داشته است.
همچنین، در سامانه آموزشی مدرسه شمع با برگزاری دوره‌های متنوع توسط اساتید برجسته‌ای همچون حجت‌الاسلام والمسلمین عابدینی، حاج ابوالقاسم، قاسمیان و صالح‌پرور، گام‌های مؤثری در توانمندسازی مبلغین برداشته شد. علاوه بر این، هزاران محصول چندرسانه‌ای و مکتوب از طریق سایت محصولات زندگی با آیه‌ها و کانال سفیران آیه‌ها در اختیار کنشگران این نهضت قرار گرفت.
برخی از دستاوردهای کلیدی و اقدامات شاخص
مشارکت بیش از ۱۰ میلیون نفر در مسیر حفظ و فهم آیات امکان دریافت گواهی حفظ و فهم ۳۰ آیه توسط بیش از ۳ میلیون نفر برگزاری بیش از ۳میلیون جلسه در قالب ۱۳۰ هزار محفل روزانه، هفتگی و مناسبتی قرآن به همت ۸۰ هزار سفیر آیه‌ها توسعه مخاطبان فعالیت‌ّهای قرآنی در فضای مجازی از جمله اینستاگرام تلاش در ایجاد حرکت هم‌افزای ملی با مشارکت حدودا ۳۰ دستگاه و هزاران مجموعه و فعال مردمی تولید محصولات متنوع از جمله تدوین بیش از ۱۰ کتاب و تولید بیش از ۱۰۰۰ محصول رسانه‌ای و گرافیکی از جمله پویانمایی، مدرسه حفظ، کلیپ صوتی و تصویری تلاوت و تبیین آیات، بریده فیلم، عکس‌نوشت و پوستر. ایجاد زیرساخت‌های فنی از جمله اپلیکیشن زندگی با آیه‌ها، دستیار هوشمند تولید محتوا و اطلس محافل و تشکل‌های قرآنی.طراحی، تولید محتوا و ایجاد بسترهای نوین با کمک فناوریهای جدید در قالب بازیوارسازی مخصوص کودکان و نوجوانان از جمله نرم‌افزارهای «آیلیگ» و «قطار قرآنی» و مسابقات و رویدادهای دانش‌آموزی متعدد همچون «زندگی با آیه‌ها»، «خدا میگه»، «نورا»، «معمای نجات» و «مسیر» برگزاری مسابقات متعدد و متنوع روزانه در ماه مبارک رمضان برای نوجوانان و بزرگسالان همراه با جوایز متنوع از جمله سفر حج عمره، کربلای معلی، مشهد مقدس و …از جمله مسابقات زنده تلویزیونی، مسابقات گروهی، مسابقات لحظه‌ای، مسابقات فضای مجازی و مسابقات پیامکی همراهی و همکاری برنامه‌های صداوسیما از قبیل اکثر برنامه‌های سحر و افطار همچون برنامه محفل و مسابقات زنده تقویت بعد بین‌المللی برنامه محفل و موفقیت در ساخت تصویری قرآنی از جمهوری اسلامی در جهان اسلام زندگی با آیه‌ها؛ پس از ماه مبارک رمضان ۱۴۰۴
امید داریم بعد از ماه مبارک رمضان و به ویژه در ایام تابستان، ۱۰۰ آیه مأنوس با ذهن آحاد جامعه را محور قرار دهیم تا گام مؤثر دیگری برای هدف ۳ ساله خود برداریم؛ اینکه حدود ۵ میلیون نفر با ۲۰۰ آیه منتخب، در قالب بسته‌های مختلف کاربردی در مناسبت‌ها و فرصت‌های مختلف، از طریق ابزارهای نوین و جذاب انس بگیرند، این آیات را بفهمند، حفظ کنند و در زندگی روزمره خود به کار گیرند.
همه‌ی این تلاش‌ها و اقدامات، بهانه‌ای برای قرآنی شدن زندگی‌هاست. قله‌ای که همواره خواسته‌ی عمیق و راهبردی رهبر انقلاب بوده است.
